Khám Phá Ý Nghĩa Của Từ ‘Kính’ Trong Văn Hóa Việt

Trong văn hóa Việt Nam, ông bà ta có câu “Kính trên nhường dưới”, nhưng kính ở đây thực sự là gì?

Thiều Chửu đã giải thích về khái niệm cung kính: “Ngoài dáng mặt không có vẻ cợt nhợt trễ nải gọi là ‘cung’, trong lòng không một chút láo lếu gọi là ‘kính'”. Chữ “kính” này có nguồn gốc từ kim văn nhà Tây Chu, với nhiều ý kiến bàn luận về ý nghĩa thực sự của nó.

Chữ “kính” có thể được hiểu qua các biểu tượng như:

• Miệng (khẩu) hoặc tự răn mình (cức)
• Tay cầm gậy hoặc roi, chỉ việc dạy dỗ và tôn kính

Ý nghĩa của chữ này luôn gắn liền với sự nghiêm túc, lễ phép và tôn trọng. Các tài liệu cổ như:

• Lễ: “Lễ chủ vu kính” (Lễ lấy Kính làm chủ, làm gốc)
• Tả Truyện: “Kính, đức chi tụ dã” (Kính là tụ lại của đức)
• Luận Ngữ: “Tu kỷ dĩ kính” (Dùng ‘kính’ sửa mình)

Tư tưởng của Nho gia về “Kính” bắt nguồn từ Khổng Tử, với câu nói nổi tiếng: “Kim chi hiếu giả, thị vi năng dưỡng. Chí vu khuyển mã, giai năng hữu dưỡng; bất kính, hà dĩ biệt hồ?” (Kẻ hiếu thời nay, chỉ là nuôi dưỡng. Hạng như chó ngựa, cũng được nuôi dưỡng. Bất kính, có gì khác biệt?). Điều này cho thấy “Kính” là gốc của “Hiếu”.

Khổng Tử cũng nhấn mạnh rằng: “Sự phụ mẫu cơ gián, kiến chí bất tòng, hựu kính bất vi, lao nhi bất oán” (Thờ cha mẹ phải can gián kín đáo, ý chí không hợp vẫn phải kính trọng không bỏ lễ, vất vả, khổ cực cũng không oán hận).

Như vậy, “Hiếu” hay “Kính” không có nghĩa là khuất phục, mà là giữ vững lòng tôn kính, không hỗn hào, láo lếu. Thật đáng tiếc khi ngày nay, nhiều người hiểu sai về “Kính” như là sự khuất phục, dẫn đến những hệ lụy không mong muốn.

Hãy nhớ rằng: Thầy là thầy, cha mẹ là cha mẹ, bạn bè là bạn bè. Không thể bằng vai phải lứa. Nếu không kính trọng, sẽ dẫn đến nhiều tai họa, như hình ảnh dưới đây: