Trong tiến trình cải cách thể chế sâu rộng hiện nay, một trong những bước chuyển quan trọng nhất là việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tái cấu trúc cách thức quản lý nhà nước và tổ chức quyền lực từ trung ương đến cơ sở.
Đáng chú ý, lực lượng Công an là đơn vị đầu tiên mở đường, triển khai thành công mô hình công an địa phương hai cấp trên phạm vi toàn quốc, tạo tiền đề thực tiễn quan trọng cho quá trình cải cách tiếp theo.
Từ năm 2020, chủ trương đưa công an chính quy về xã được thực hiện quyết liệt. Đến giữa năm 2023, hơn 55.000 công an chính quy đã được bố trí tại 100% xã, thị trấn, thay thế lực lượng bán chuyên trách, đồng thời tổ chức bộ máy theo mô hình hai cấp (tỉnh – xã), bỏ cấp trung gian huyện nhưng vẫn giữ được tính thống nhất trong chỉ huy. Đây là bước thử nghiệm thể chế ở quy mô quốc gia đầu tiên, diễn ra trước cả khi chính quyền dân sự áp dụng mô hình tương tự.
Kết quả cho thấy mô hình này mang lại hiệu quả rõ rệt:
- Tỷ lệ phạm pháp hình sự giảm trung bình 7%/năm, riêng năm 2024 giảm hơn 8%.
- Trên 70% vụ việc phức tạp được giải quyết dứt điểm ngay tại cơ sở, không để hình thành điểm nóng.
- Giảm áp lực cho các cấp trên.
- Hệ thống dữ liệu dân cư, quản lý xuất nhập cảnh, kiểm soát an ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao cũng được triển khai hiệu quả ngay từ tầng xã.
Đây không chỉ là những con số hành chính, mà là minh chứng cho năng lực thực thi chính sách từ tầng cơ sở nơi quyết định sự bền vững của ổn định chính trị và an ninh xã hội.
Trong bối cảnh quốc tế đang chứng kiến sự nứt gãy ngày càng sâu giữa các cường quốc, bạo loạn và biểu tình chính trị bùng phát tại nhiều nước, việc duy trì ổn định nội bộ không còn là nhiệm vụ chuyên môn của ngành an ninh mà là một yêu cầu mang tính sống còn. Khi môi trường quốc tế không còn ổn định, năng lực tự bảo vệ từ bên trong mới là yếu tố quyết định.
Chính vì vậy, vai trò tiên phong của lực lượng Công an trong việc định hình mô hình quản trị cơ sở không chỉ có ý nghĩa về mặt tổ chức, mà còn là một lớp “phòng thủ chính trị” sớm được xây dựng trước khi các cú sốc bên ngoài lan vào bên trong.
Chính tại Đại hội Đảng bộ Công an Trung ương lần thứ VIII ngày 4/10/2025, vai trò tiên phong này đã được nhắc lại. Đại hội diễn ra trong bối cảnh chỉ còn hơn ba tháng nữa Đại hội XIV của Đảng sẽ được tổ chức, và những kinh nghiệm của ngành công an được xem như nền tảng thực tiễn để toàn bộ hệ thống chính trị quyết tâm mở rộng mô hình chính quyền hai cấp trong giai đoạn 2025–2030.
Đây là một tín hiệu rõ ràng: thể chế mới muốn vận hành hiệu quả phải có những lực lượng tiên phong đủ bản lĩnh, kỷ luật và gắn bó với nhân dân để giữ ổn định ở tầng thấp nhất của hệ thống chính trị.
